Natasza Socha to znana od wielu lat czytelnikom dziennikarka i pisarka. W twórczości sięga po różne rodzaje literatury, od kryminału, sensacji i thrillera poprzez powieści obyczajowe do opowiadań i powieści dla dzieci. Jej wydanej w lutym 2025 roku przez Wydawnictwo Pascal książce Udupione przez matki, tym razem najbliżej chyba do literatury faktu. Publikacja nie ma struktury powieści, ale jest fabularyzowaną formą klasyfikacji i opisu niewłaściwych postaw rodzicielskich matek względem córek. Zawiera także analizę wpływu tychże postaw na dorosłe życie córek, a także autentyczne listy czytelniczek wychowywanych przez opisywane typy rodzicielek.

Rola mamy w życiu dziecka

Doskonale wiadomo jak ważna jest w wychowaniu i kształtowaniu osobowości dzieci postawa rodziców wobec nich. Wpływa ona w istotny sposób na kształtowanie się ich postaw życiowych, sposób odnoszenia się do innych ludzi, nawiązywanie i utrzymywanie relacji społecznych, w tym także relacji małżeńskich i z własnymi dziećmi, a także na stosowane metody wychowania. Pisarka w swojej książce skupia się na relacji matek i córek. Matka jest bowiem kimś, kto jest najbardziej znaczącą osobą w życiu dziecka, a w przypadku córki przekazuje jej wzorzec macierzyństwa, który z dużym prawdopodobieństwem będzie ona odtwarzała w swojej rodzinie. Dlatego też rodzaj relacji jaki istnieje między matką a córką jest bardzo ważny.

„Dobra” i „zła” matka

W pierwszej części książki Udupione przez matki pisarka w sposób obrazowy, alegoryczny przedstawia nam swój obraz „dobrej” i „złej” matki i ich wpływ na dziecko. Dobre matki porównuje m.in. do „tkaczek historii, „powietrza”, „cichych archiwistek”, „ogrodów”. Złe natomiast do „cienia”, „zatrutej studni”, „chwastu”, „domu bez drzwi”. W ich opisie zbiera cechy, które wpływają budująco lub niszcząco na psychikę dzieci. Kolejne rozdziały przedstawiają typologię destrukcyjnych matek utworzoną przez autorkę. Mamy tu zatem opisy matek rywalizujących, pogardliwych, nieczułych, alkoholiczek, nieobecnych, przemocowych… Każdemu z tych typów poświęcony jest odrębny rozdział, rozpoczynający się jak bajka, zdaniem „Wyobraź sobie małą dziewczynkę”. Dalszy ciąg niestety bajką już nie jest, ale smutną historią skrzywdzonej najpierw małej dziewczynki, a potem dorosłej kobiety, skrzywdzonej postawą i zachowaniem jej matki. Do każdej z napisanych historii Natasza Socha dołącza listy kobiet opisujące ich przeżycia z dzieciństwa i opis funkcjonowania w życiu dorosłym. Zakończenie rozdziału stanowi krótki komentarz autorki.

Zerwanie z mitem Matki-Polki

W podsumowaniu całości Socha podkreśla, że zaburzona relacja z matką nie tylko wpływa na dzieciństwo córki, ale często determinuje jej postępowanie i zachowania w życiu dorosłym. Wpływa przede wszystkim na nawiązywanie i podtrzymywanie relacji. Wiele z autorek listów przyznaje, że dopiero długotrwałe terapie pozwoliły im uwolnić się od niewłaściwych wzorców myślenia o sobie i innych. Natasza Socha podjęła w swojej książce temat bardzo trudny i bolesny. W przekonaniu społecznym wdrukowany mamy szacunek do rodziców bez względu na to jacy byli, czy są. Zatem ocena, a co gorsze potępienie zachowań matki mentalnie jest bardzo trudne dla jej dziecka. Tymczasem wiele z bohaterek książki przyznaje, że musiało to zrobić, aby pomóc sobie i poprawić jakość swojego życia. Pokazanie destrukcyjnych matek odczarowuje także społeczny mit Matki-Polki, która swoje życie poświęca rodzinie i wychowaniu dzieci, będąc dla nich wsparciem.

Listy kobiet

Lektura znajdujących się w książce opisów różnych typów postaw matek oraz listów daje wielu kobietom możliwość innego spojrzenia na własne życie. Być może zrozumienia ich własnych zachowań, reakcji i postaw wobec siebie, innych i dzieci. Natasza Socha pokazuje, że ludzkie zachowania nie biorą się znikąd. Są wynikiem wychowania. Na przykładach wskazuje, że trudno być ciepłym, życzliwym, kiedy tego nie doświadczyliśmy w naszym rodzinnym domu. Książka Udupione matki pokazuje kobietom potencjalne źródło ich wieloletnich problemów. Oddając głos swoim bohaterkom autorka ukazuje pewne schematy, zależności pomiędzy postawą matki a zachowaniem i życiem jej dorosłej córki. Czyni to z wrażliwością i szacunkiem, bez oceniania. To czytelnikowi pozostawia ocenę, wyciąganie wniosków i refleksję zarówno nad tym, co przeczytaliśmy jak i nad własnym życiem. Wykorzystanie listów dodaje książce autentyzmu i realizmu. Czytając je czujemy się wyróżnieni, dopuszczeni do intymnych przeżyć ich autorek. Jakbyśmy słuchali ich zwierzeń, ale w komfortowych warunkach przestrzeni naszego pokoju.

Książka wypełniona emocjami

W książce Udupione przez matki znajdziemy ogromny bagaż emocji. Emocji, które widoczne są w listach kobiet wychowywanych przez matki prezentujące traumatyzujące postawy. Ale także jej lektura wywołuje wiele emocji u czytelniczek. Czytając tę pozycję jedne z nich będą współczuć autorkom wspomnień zawartych w listach, a inne być może czytanych opisach odnajdą siebie. I wówczas mogą poczuć ból, żal, smutek a nawet złość. Obok tych przykrych uczuć pojawia się także nadzieja na możliwość zmiany. Potwierdzenie, że dzięki sile i samoświadomości oraz przy wparciu bliskich albo dzięki terapii możliwa jest zmiana wzorców myślenia i zachowania.

Podsumowanie recenzji

Lektura książki Udupione matki pozostawia czytelnika z wieloma refleksjami i pytaniami. Jedną z kwestii do rozważań jest pytanie o macierzyństwo. Czy jest to coś wrodzonego, instynkt, który ma każda kobieta, czy też coś, czego się uczymy poprzez doświadczenia wyniesione z domu, obserwację? Jak wzorce wyniesione z domu rodzinnego determinują zachowania kobiety w roli matki? Ale jest to tylko jeden z obszarów do przemyślenia. Natasza Socha mimo, że koncentruje się na postawach matek, to potwierdza ogromną rolę i wpływ postaw obojga rodziców na jakość życia dziecka. Stanowi wartościową pozycję czytelniczą zarówno dla kobiet jak i mężczyzn. Każda z tych grup może wyciągnąć z niej wiele wskazówek dla siebie. Niezależnie od etapu życiowego i dotychczasowych doświadczeń. Choć nie jest to lektura łatwa i przyjemna, to jest to jedna z tych książek, które każdy powinien przeczyta. Może pomóc mu w lepszym funkcjonowaniu społecznym, a tym samym poprawić komfort jego życia.

Elżbieta Molęda