Wrota Europy. Zrozumieć Ukrainę – pod tym tytułem kryje się niezwykle interesująca monografia poświęcona dziejom naszego wschodniego sąsiada. Książka Serhii Plokhy’ego ma dziś z oczywistych powodów zupełnie inne znaczenie, wymiar i wymowę, aniżeli chociażby jeszcze przed rokiem. Wobec czego jej poznanie wydaje się więcej, niż ważnym. Pozycja ta ukazała się w naszym kraju nakładem wydawnictwa Znak Horyzont.

Wrota Europy. Zrozumieć Ukrainę – recenzja książki

Serhii Plokhy – jeden z najbardziej cenionych znawców historii Ukrainy – zabiera nas w niezwykłą podróż przez przeszłość tego kraju. Podróż sięgającą pierwszych wzmianek w pismach starożytnych na czele z Herodotem, a kończącą się na roku 2020. I jest w tej czasowej cezurze coś niezwykle symbolicznego. Oto poznajemy historię, kulturę i tożsamość Ukrainy do przede dnia trwającej obecnie inwazji Rosji. Wrota Europy. Zrozumieć Ukrainę to monografia naukowa. Rzetelna, oparta na faktach i znakomicie opisana książka pod względem historycznego warsztatu, ale też i możliwie jak najbardziej przystępna dla szerokiego grona odbiorców

Autor książki Wrota Europy. Zrozumieć Ukrainę zdecydował się na klasyczny i zarazem tak naprawdę jedyny możliwy, chronologiczny wykład o dziejach Ukrainy. Starożytność; średniowieczna wielkość Kozaczyzny; tragiczny czas rozbiorów z połowy XVII wieku; czy też choćby nowy obraz granic kraju po ustanowieniu połtawskiego werdyktu. To kluczowe wydarzenia z pierwszych dwóch części tej relacji, które pozwalają odkryć burzliwą, trudną i skomplikowaną drogę tego państwa.

Niemniej interesująco jest w dalszej części wykładu Plokhy’ego. Mamy m.in. odniesienia do czasów napoleońskich i burzliwych wydarzeń na granicach Ukrainy; echa rosyjskiej rewolucji, które dotarły także i na Ukrainę; czasu ludobójstwa znanego powszechnie pod nazwą „wielkiego głodu”; jak i wreszcie dramatyczny czas obu światowych wojen, których rezultat na długie lata przypisał ten kraj jako de facto część ZSRR.

Wreszcie docieramy do wiosennego powiewu wolności – roku 1991, gdzie ukraiński parlament uchwalił akt niepodległości kraju. I to również droga niełatwa, znaczona biedą, korupcją i kolejną rewolucją – tym razem zwycięską, z 2014 roku na Majdanie. A dalej… dalej mamy pierwszą rosyjską inwazję. Długi czas toczących się walk na wschodzie kraju, jak i wreszcie okres niepewności względem tego, do czego finalnie doszło 24 lutego 2022 roku.

Dzieje Ukrainy na kartach monografii Serhii Plokhy’ego

Polityka, wojny, rewolucje, cierpienie społeczeństw. To wszystko wypełnia sobą strony tej pięknie wydanej publikacji, pozwalając poznać nam w szczegółowy sposób historię Ukrainy. Jednakże obok tej relacji znajdziemy tu również ukraińską tożsamość narodową. Kształtowane przez całe wieki postawy i niezwykły ludzki upór, który dziś objawia się tak mocno w czasie trwającej wojny. Padają tu także odpowiedzi na trudne pytania o wewnętrzne podziały, które doprowadziły do dramatów w 2014 roku i trwają do dnia dzisiejszego.

I w tym względzie należy powiedzieć sobie z pełnym przekonaniem – że tak, książka Wrota Europy. Zrozumieć Ukrainę pozwala nam nie tylko poznać Ukrainę, ale też i lepiej ją zrozumieć. Zrozumieć jej odwieczne, jakże trudne geograficzne położenie. Naturalne, ale i zarazem bardzo dramatyczne relacje z Rosją. Wreszcie wielką rolę w geopolitycznym układzie współczesnej Europy – bufora pomiędzy Rosją i Zachodem, który dla bezpieczeństwa całego kontynentu po prostu musi istnieć.

Lektura tej książki jest ciekawą – zwłaszcza dla osób interesujących się historią Ukrainy i Europy, ale też i zarazem wielce wymagającą. Trudno by było inaczej, gdy oto na nieco ponad 480 stronach przedstawiono całą historię Ukrainy w sposób spójny, rzetelny i zarazem skupiający uwagę czytelnika na najważniejszych faktach. I w tym względzie nie jest to książka na jeden lub dwa wieczory, ale raczej na czas spokojnego, pełnego skupienia spotkania z tą pozycją.

Książka Wrota Europy. Zrozumieć Ukrainę to znakomita historyczna monografia poświęcona historii tego dumnego, ale też i jakże wielokrotnie dramatycznie doświadczonego narodu. To rzetelny, dopracowany w każdym względzie i zarazem podany w możliwie najbardziej przystępnej formie, kompletny obraz dziejów Ukrainy. I z pewnością jest to jedna z najlepszych, a być może i najlepsza pozycja poświęcona tej tematyce, jaką mieliśmy przyjemność poznać w naszym kraju. Dlatego też z jak największym przekonaniem zachęcam was do sięgnięcia po ten tytuł.

Urszula Janiszyn,

I, po lekturze…