Jak szkoła, rodzina i państwo uczą nas bezradności i co z tym zrobić?

Mikołaj Marcela, autor książki Patoposłuszeństwo, wskazuje, że współczesnemu społeczeństwu doskwiera brak alternatyw. Panuje wyuczona bezradność i przekonanie, że alternatyw na inną przyszłość nie ma. Autor podkreśla, że odebrano ludziom zdolność do samokreacji, postrzegania siebie jako istoty inteligentnej z bogatą wyobraźnią. Większość ludzi nie jest świadoma, że pada ofiarą niewidzialnej przemocy i podtrzymuje ten stan codziennymi wyborami. Mikołaj Marcela sugeruje także, iż konieczne jest przeciwstawienie się przemocy i znalezienie wyjścia z obecnej sytuacji. Próbuje udowodnić, że światem nie rządzą abstrakcyjne siły, podmioty czy prawa ekonomii. Ludzie sami wybierają swoją drogę, raz lepiej, raz gorzej, ale nadal można zawrócić z obranej ścieżki i wybrać inną.

Szkoła jest jednym z pierwszych miejsc, w których stosuje się przymus i ćwiczy posłuszeństwo od najmłodszych lat. Dzieci uczą się podporządkowywać woli nauczycieli, nie wychylać się, nie zadawać niewygodnych pytań. W kolejnych latach nauki ograniczają swoją wrodzoną ciekawość i wyobraźnię. Wszyscy się do tego przyzwyczajają i traktują jako coś normalnego. Jednak nie każdy uczeń jest w stanie pogodzić się z taką sytuacją. Pogłębiający się problem depresji, głównie młodych ludzi, wynika z przekonania, że nic już na nich nie czeka i nie mogą niczego zmienić. Depresja jest rezultatem niewidocznej przemocy zadawanej przez system.

Jak zauważa Mikołaj Marcela w książce Patoposłuszeństwo – szkoła w obecnej formie jest instytucją przemocową. Przyzwyczaja do określonej przemocy, ucząc jednocześnie, że jest to normalne i konieczne. Oprócz oficjalnego, formalnego programu, funkcjonuje w szkole program nieformalny – ukryty zespół wartości, norm i zachowań. Należy do niego stosowanie zakazów i nakazów, domaganie się wypełniania poleceń nauczycieli, urabianie światopoglądu i przekonań, system testowania czy dobór podręczników wpływających na określone postrzeganie świata.

Patoposłuszeństwo według Mikołaja Marceli

Język i symbole oraz związana z nimi przemoc symboliczna także sprawiają, że świat, w którym żyjemy, uzyskuje określony wymiar narzucony z zewnątrz. Specyficzny język prawniczy, naukowy  czy literacki kontrastują z językiem pospolitym, codziennym. Tytuły naukowe czy kościelne, wydzielone strefy dla VIP-ów czy celebrytów to również przejaw przemocy symbolicznej. Dla wielu osób to zwykły porządek świata i postrzegają ludzi z większym kapitałem społecznym i ekonomicznym za lepszych od innych. I właśnie przemoc symboliczna narzuca określony obraz świata, sieć zależności międzyludzkich i stosunki zwierzchności jako oczywiste.

Książka Patoposłuszeństwo Mikołaja Marceli zawiera ciekawe rozważania na temat rodziny, przemocy systemowej, nierówności między kobietami i mężczyznami, dziedziczenia traum, mechanizmów nadzoru i inwigilacji w Internecie. Publikacja oparta jest w całości na źródłach, badaniach i wypowiedziach filozofów, a na końcu każdego rozdziału znajduje się bibliografia. Patoposłuszeństwo to ciekawa książka, która zmusza do refleksji nad współczesnym światem.

Jola Karpowicz,

magiawkazdymdniu.blogspot.com